Litouwen

In 1773 werd het oostelijke deel van Litouwen, wat deel uitmaakte van het Pools-Litouwse rijk, deel van Rusland. In 1792 werd de rest van Polen verdeeld en kwam ook de rest van Litouwen bij Rusland. Litouwen was opgedeeld in drie gouvernementen: Kowno (Kaunas), Wilna (Vilnius) en Grodno (Gardinas). Na 1815 kwam ook het district Suwalki (Suvalkai) bij Rusland. Behalve Vilnius, was ook Kaunas een belangrijke plaats: hoofdstad van het gouvernement Kaunas.
Litouwen viel voor het grootste deel onder de gouvernementen Kaunas en Vilnius. Een klein stukje viel onder het gouvernement Koerland , dat verder een groot deel van het huidige Letland omvatte.
Aan de poststempels is de Poolse invloed nog te herkennen: de plaatsnamen zijn meestal russische transcripties van de Poolse namen.
Zoals veel Litouwse plaatsen heeft Kaunas een Litouwse naamsvorm (Kaunas), een Russische (KOBHa), een Duitse (Kowno of Kauen) en een Poolse (Kowno).
Invoering van postzegels: 1857.
Hiermee is ook de noodzaak ontstaan van afstempeling. In het begin werden hiervoor nog stempels uit de vorige periode gebruikt tot de invoering van nummerstempels. Grotere plaatsen, hoofdsteden van de gouvernementen dus, kregen een cijfer omgeven door punten in een cirkelvorm. Voor Vilnius was dit het cijfer “5”. Voor de achterzijde werden bovendien nog de oude stempels gebruikt.
Voor post naar het buitenland werden pas in 1864 postzegels gebruikt.

Kaart, in 1903 verzonden vanuit ВИЛЬНА [VILNA], in het Litouws Vilnius.
De beeldzijde van de kaart hierboven.

Voor Rusland begon op 1 augustus 1914 de Eerste Wereldoorlog. In 1915 werd Litouwen veroverd door de duitse maarschalk Ludendorff. Op 18 september 1915 trokken de Duitse troepen Vilnius binnen.

Litouwen viel postaal toen onder het “Postgebiet Ober-Ost”, het postgebied van de Oberbefehlshaber Ost. In de stempels wordt voor Vilnius dan niet meer het Poolse “WILNO” gebruikt, maar de Duitse naam “WILNA”.
Na de Duitse nederlaag, wordt de geschiedenis van Litouwen wel heel roerig, zoals uit de onderstaande tabel is de lezen:

In deze periode wisselde Vilnius verschillende malen van eigenaar: 

1918, 18 februariUitroeping onafhankelijkheid, als
onafhanklijkheidsdag: 16 februari
1918, 3 maartVrede van Brest-Litowsk, Rusland
staat Litouwen af
1918, 11 novemberCapitulatie Duitsland, Litouwen
onafhankelijk met Vilnius als hoofdstad
1918, 26 decemberEerste Litouwse postkantoor in Vilnius
1918, 27 decemberEerste Litouwse postzegels
aan het loket in Vilnius
1919, 2 januariEerste bezetting van Vilnius door Poolse
opstandelingen
1919, 5 januariRegering Litouwen verplaatst naar Kaunas
1919, 5 januariEerste bezetting van Vilnius door bolsjewieken
(LSSR-LITBEL)
1919, 19 aprilTweede Poolse bezetting van Vilnius
1919Vredesconferentie van Parijs:
Litouwen zelfstandig
1920, 12 juliRusland erkent Litouwen met Vilnius
(Vrede van Moskou)
1920, 25 augustusTweede Litouwse regeringstijd in Vilnius
1920, 26 augustusLitouwse regering weer in Vilnius
1920, 9 oktoberDerde Poolse bezetting (generaal Zeligowski)
1920, 10 oktoberProclamatie staat ‘Midden-Litouwen”
(Vilnius-gebied)

Het onafhankelijk Litouwen, met de tijdelijke hoofdstad Kaunas, geeft eigen postzegels uit en tegelijk wordt in het gebied rond Vilnius door de ‘staat’ Midden-Litouwen eigen postzegels -en in grote hoeveelheden- geproduceerd. Na annexatie door Polen van Vilnius worden in dit gebied Poolse zegels gebruikt.
De Poolse periode duurde tot 19 september 1939, toen Vilnius door de Sowjet-troepen werd bezet.

Na de ‘Vierde’ Poolse deling, wordt Vilnius vanaf 28 oktober 1939 weer hoofdstad van Litouwen, maar op 21 juli 1940 wordt de LTSR, Lietuvos Tarybu Socialistine Respublika (Litouwse Socialistische Sovjet-Republiek) uitgeroepen.
Op 3 augustus 1940 wordt de LTSR de 13e Sovjet-republiek in de Sovjet-Unie.
Na de bezetting van Vilnius door Duitse troepen op 26 juni 1941, worden er lokale opdruk-zegels gebruikt, maar op het gebruik van deze opdruk-zegels komt 31 augustus 1941 een verbod. Dan mogen alleen nog de zegels van “Ostland” gebruikt worden. Deze bezettingszegels werden gebruikt in Estland, Letland, Litouwen en Wit-Rusland. Ook de gewone Duitse postzegels waren toegestaan. Behalve de “Deutsche Post Ostland” functioneerde in dit gebied ook nog de “Deutsche Dienstpost Ostland”.
Na de oorlog wordt Litouwen een Sovjet-republiek, en ook uit deze periode is veel materiaal, dat verzameld kan worden: brieven met stempel uit Litouwen, frankeermachine-stempels, enveloppen met ingedrukt zegel en motief uit uit Litouwen.
Op 11 maart 1990 werd de onafhankelijkheid (weer) uitgeroepen en op 6 september 1991 werd Litouwen onafhankelijk. Nadat de onafhankelijkheid was uitgeroepen, was dit nog niet direct gerealiseerd. Er volgde nog een flinke overgangsperiode, die ook postaal een overgangsperiode was.
Er werd begonnen met het stempel Lietuvos Respublikos PASTAS” en de gewone stempels werden langzaam aangepast.
Op 17 mei 1990 verschijnt het eerste echt Litouwse postwaardestuk, een envelop met ingedrukt zegel. De frankeerwaarde was 5 kopeken, het binnenlands tarief dus.
Ze werden in eerste instantie ook alleen voor het binnenland gebruikt. De onafhankelijkheid was wel op 11 maart uitgeroepen, maar het was nog een overgangsperiode.